سازمان نقشه برداری کشور خبر داد:
کاهش نرخ و وسعت فرونشست تهران
به گزارش روابط عمومی سازمان نقشه برداری کشور ، دکتر معصومه آمیغ پی، رییس اداره ترازیابی دقیق و تداخل سنجی راداری در گفتگویی عنوان کرد: «فرونشست زمین، یکی از مخاطرات جدی است که متاسفانه به علت استخراج بی رویه منابع آب زیرزمینی در مناطق گسترده ای از میهن عزیزمان ایران در 254 منطقه در حال رخ دادن می‌باشد.»
وی خاطر نشان کرد: «این پدیده در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را برای مناطق دچار آن ایجاد کند. فرونشست می‌تواند باعث تغییر ناهمسان در سازه‌هاى انتقال آب و نیرو، شکست و یا بیرون‌زدگى لوله جدار چاه‌ها، ایجاد اختلال در بهره‌بردارى از منابع آب زیرزمینى، کاهش برگشت‌ناپذیر تمام یا بخشى از منابع مخازن آب زیرزمینى در نتیجه از بین رفتن یا کاهش تخلخل مفید نهشته‌ها، کاهش میزان نفوذپذیرى سطحى و پیرو آن گسترش پهنه‌هاى بیابانى و سیلابى شده و در نهایت تخریب شریان‌هاى حیاتى، زیرساخت‌ها و سازه‌هاى مهم را موجب شود. مسلماً شناسایی محدوده‌ها و الگوی فرونشست و برآورد نرخ آن نقش به‌سزایی در مدیریت وکنترل این پدیده خواهد داشت.»
آمیغ پی افزود: «سازمان نقشه‌برداری کشور به‌عنوان متولی پایش تغییرات پوسته زمین، در راستای تحقق اهداف برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح - مصوب 24/ 09/ 1400 شورای عالی مدیریت بحران کشور، با در اختیار داشتن تجهیزات مورد نیاز و افراد متخصص در اندازه‌گیری و تحلیل نتایج، اقدام به تهیه نقشه های فرونشست و اعلام نرخ آن در سطح کشور، با استفاده از داده‌ها و اطلاعات مکانی موجود، شبکه‌های مبنایی مختلف و تصاویر ماهواره ای نموده است.»
این مسئول اذعان نمود:«از طرفی به علت مخاطرات جدی پدیده فرونشست در مناطق مسکونی و شهری، پایش میزان فرونشست مناطق شهری یکی از مطالعاتی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت و رشد و تغییرات غیر معمول میزان فرونشست در این مناطق باید بررسی شود.
با توجه به اهمیت استان و شهرستان تهران و از آنجایی برخی از مناطق شهری و سازه‌های مهم در منطقه فرونشست واقع شده است، پایش مداوم پهنه فرونشست تهران از سال 1380 در دستور کار سازمان نقشه‌برداری کشور قرار دارد و بر این اساس محاسبات ماهیانه و سالیانه بر اساس پردازشهای راداری و محاسبات ژئودتیکی صورت گرفته است.»
بنا به گفته آمیغ پی اولین گزارش کمی از شناسایی فرونشست تهران در سال 1380 توسط سازمان نقشه برداری صورت پذیرفت. با توجه به تکرار مشاهدات ترازیابی شبکه درجه یک کشور امکان بررسی تغییرات ارتفاعی مسیرهای ترازیابی موجود بود. بررسی وضعیت تغییر ارتفاعی مسیرهای ترازیابی درجه یک نشان دهنده فرونشست دشت شهریار بود. نتایج نشان دهنده نشستی معادل 20/1 متر (در طول 9 سال) در ایستگاه ترازیابی واقع در در امتداد بزرگراه آزادگان بود. همچنین بر اساس مقایسه ارتفاع بنچ مارکهای ترازیابی در سال 1380 مناطق متعددی از فرونشست در کشورشناسایی گردید. تمام این مسیرها در حوزه آبخوانهایی که با کاهش سطح آب زیر زمینی مواجه بودند، قرار داشتند. به منظور بررسی گستره فرونشست پس از این به کارگیری تکنیک تداخل سنجی راداری در دستور کار قرار گرفت و نقشه های پهنه و نرخ فرونشست دشتهای کشور، من جمله دشت تهران با استفاده از این تکنیک و با صحت سنجی نتایج آن با مشاهدات ترازیابی دقیق و مشاهدات GPS در سازمان نقشه برداری انجام شد. بر اساس آخرین محاسبات و پردازشهای انجام شده، شکل1 و2 نقشه پهنه فرونشست مناطق شهری شهر تهران بر اساس پردازشهای راداری بازه زمانی 1395 تا 1397 و 1399 تا 1401 را نشان می‌دهد. نتایج نشان دهنده کاهش چشم گیر نرخ بیشینه فرونشست از 20.6 سانتی متر در سال در بازه زمانی 1395 تا 1397 به 13.2 سانتی متر در سال در بازه زمانی 1399 تا 1401 می باشد.
شکل1. نقشه پهنه فرونشست مناطق شهری شهر تهران بر اساس پردازش های راداری بازه زمانی دی 95 تا بهمن 97
شکل2. نقشه پهنه فرونشست مناطق شهری شهر تهران بر اساس پردازش های راداری بازه زمانی فروردین 99 تا فروردین1401
همین طور که از شکلها پیداست، نرخ فرونشست در کل محدوده کاهش چشم گیری طی 2 سال اخیر داشته است که در برخی مناطق این کاهش نرخ بیش از 60 درصد بوده است. همچنین طبق این نتایج مساحت محدوده فرونشست دشت تهران نیز کاهش وسعت یافته است.
بررسی سری زمانی 5 ساله فرونشست دشت تهران بیانگر آن می باشد که گرچه در سال آبی 97 با افزایش نرخ و گسترش پهنه فرونشست نسبت به سال آبی 96 روبرو بوده ایم، اما از سال آبی 98 شاهد کاهش کلی نرخ فرونشست می باشیم که این روند کاهش نرخ در سالهای آبی 99 و 1400 در کل دشت مشهود بوده و سرعت بیشتری گرفته است. این کاهش نرخ در حالت خوش بینانه می تواند در اثر مدیریت استخراج بی رویه آب زیر زمینی و یا تغذیه آبخوان و در حالت بد بینانه نشان دهنده اتمام پتانسیل آبخوان تهران و شروع فرآیند مرگ آبخوان باشد. مسلما بررسی وضعیت سطح آب زیر زمینی چاههای پیزومتری دشت شهریار، می تواند در علت یابی تغییرات ایجاد شده در وضعیت فرونشست این دشت راهگشا باشد. از وزارت نیرو انتظار میرود با بررسی تغییرات سطح آبخوان تهران علت این کاهش نرخ را شفاف سازی نماید.
نظر دهید