به گزارش روابط عمومی سازمان نقشه‌برداری کشور به نقل از اداره کل نقشه‌برداری زمینی و بنیادی، فرونشست زمین، یکی از مخاطرات جدی است که متاسفانه به علت استخراج بی رویه منابع آب زیرزمینی در مناطق گسترده ای از میهن عزیزمان ایران در حال رخ دادن می‌باشد.

این پدیده در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را برای مناطق دچار آن ایجاد کند. یکی از مهمترین مخاطرات فرونشست آسیب به جاده ها، ریزش کانال‌ها، آسیب به سیستم‌های فاضلاب شهری، شکست لوله ها و آسیب به کلیه زیرساخت‌های شهری می باشد که متاسفانه این آثار مخرب در بزرگراه آزادگان مشهود می باشد.

به علت مخاطرات جدی پدیده فرونشست در مناطق مسکونی و شهری، پایش میزان فرونشست مناطق شهری یکی از مواردی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت و رشد و تغییرات غیر معمول میزان فرونشست در این مناطق باید مورد بررسی قرار گیرد.

با توجه به اهمیت استان و شهرستان تهران و از آنجایی که برخی از مناطق شهری و سازه‌های مهم در منطقه فرونشست واقع شده است، پایش مداوم پهنه فرونشست تهران در دستور کار سازمان نقشه‌برداری کشور قرار دارد و بر این اساس محاسبات ماهیانه و سالیانه بر اساس پردازش‌های راداری و محاسبات ژئودتیکی صورت گرفته است.

بزرگراه آزادگان با ۳۶.۵ کیلومتر طولانی‌ترین بزرگراه شهر تهران است که به عنوان شاهراه و مهم‌ترین محور ارتباطی کل پایتخت محسوب می‌شود. این بزرگراه، از سمت شمال غرب به جنوب شرقی این شهر ساخته شده‌است. این بزرگراه از غرب به بزرگراه آیت‌الله مهدوی کنی بعد از تقاطع بزرگراه فتح وصل و از جنوب شرق به سه‌راه افسریه (بسیج مستضعفین) ختم می‌شود. در اصطلاحات ترافیکی این بزرگراه به نوعی یک شاهراه نامیده می‌شود که از راه‌های ورودی و خروجی پایتخت و کمربندی شهر تهران نیز به حساب می‌آید. بزرگراه آزادگان از طریق بزرگراه رجایی به شهر ری هم متصل می‌شود. بار اصلی ترافیک این بزرگراه در روزهای تعطیل و پایانی هفته است. در گذشته به این بزرگراه کمربندی گفته می‌شد. از سال 1395 شاهد گزارش‌هایی از نشست زمین در بخش‌هایی از این بزرگراه می باشیم.

در پی انتشار خبر نشست‌های مکرر اتوبان آزادگان در مرداد ماه 1402، بازدید میدانی از عوارض سطحی ایجاد شده در امتداد بزرگراه آزادگان در مناطق گزارش شده توسط گروه کارشناسی از سازمان نقشه برداری در تاریخ 17 مردادماه 1402صورت پذیرفت که شواهد متعددی از شکست‌ها و شکاف‌ها و نشست و ریزش بخش‌هایی از زمین بر روی سطح زمین موجود بود.

با توجه به تکرار نشست در منطقه بزرگراه آزادگان میزان فرونشست و شرایط آن بر روی نقشه های پهنه فرونشست بررسی گردید. متاسفانه در حدود 18 کیلومتر از طول این بزرگراه از پهنه فرونشست می گذرد که شامل مناطق 17و18و19 شهر تهران می باشد. این مسأله از آنجا می بایست مورد توجه ویژه قرار گیرد که این اتوبان از مناطق با تغییرات نرخ فرونشست عبور نموده است و از آنجایی که معمولا در مناطقی که با تغییرات نرخ فرونشست مواجه‌اند، آثار سطحی ایجاد شکاف و ترک در بزرگراه‌ها و سازه های محل ایجاد می شوند، پیش بینی آسیب‌های وارده به اتوبان در این نواحی امر بسیار محتملی می باشد.

منطقه ریزش دارای نرخ فرونشست در حدود 7سانتی متر در سال می باشد. ضمنا تغییر نرخ فرونشست در این منطقه و بسیاری از مناطق بزرگراه آزادگان مشهود است که این می تواند به عنوان مسبب تخریب سطح و زیرساختهای اتوبان مورد بررسی قرار گیرد.

لزوم تدوین مقررات نحوه تحکیم سازه ها و خطوط حمل و نقل در مناطق فرونشست و تدوین آیین نامه نحوه طراحی سازه و بزرگراه در نواحی فرونشست، حلقه مفقوده موجود در کشور به منظور جلوگیری از آسیب‌های فرونشست در مناطق شهری و حمل و نقل می باشد. امید است با استفاده از نقشه‌های فرونشست تولید شده توسط سازمان نقشه‌برداری کشور و تدوین مقررات نحوه تعامل با پدیده فرونشست در زمینه تحکیم و توسعه شهری در مناطق فرونشست از آسیب‌های محتمل این پدیده در کشور جلوگیری به عمل آید.