جنبایی زون گسلی شالقون یلیمسی وجنوب بزقوش مسبب زمین لرزه ۴.۳ ترک سراب استان آذربایجان شرقی
بنا بر گزارش مر کز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مورخ ۲۸ دیماه و در ساعت ۸ :۶ زمین لرزه ای به بزرگی۴.۳ در مقیاس گشتاوری و در عمق ۱۱ کیلومتری سراب و ترک در استان آذربایجان شرقی را لرزاند.
گزارش کار گروه زلزله و آتشفشان سازمان نقشه برداری کشور
منطقه آذربایجان واقع در گوشه شمال‌غربی کشور ایران مشتمل بر دو استان آذربایجان شرقی و غربی بین طول‌های جغرافیائی ۴۴ درجه و ۲ دقیقه و ۴۸ درجه و ۲۱ دقیقه شرقی و عرض‌های جغرافیائی ۳۵ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۴۷ دقیقه شمالی قرار دارد. این منطقه از سمت شمال با کشورهای آذربایجان و ارمنستان؛ از مغرب با کشورهای ترکیه و عراق؛ از جنوب با استانهای کردستان و زنجان و از شرق با استان اردبیل همجوار می‌باشد. مساحت دو استان یاد شده معادل با ۸۲۹۴۴ کیلومتر مربع است.
سرزمین آذربایجان از لحاظ توپوگرافی به صورت یک فلات نسبتا مرتفع می‌باشد به‌گونه‌ای که ارتفاع پست‌ترین نقطه آن (چاله ارومیه) به حدود ۱۳۰۰ متر از سطح دریا می‌رسد. بخش میانی فلات آذربایجان توسط چاله ارومیه حالت فرو افتاده دارد که سبب تقسیم آذربایجان به دو بخش شرقی و غربی نامتقارن شده است.
فرو افتادگی این چاله ناشی از عملکرد گسلهای اطراف آن بوده است. روند کلی این گسل‌ها شمال‌غربی- جنوب‌شرقی است. گسل واقع در شرق چاله ارومیه گسل تبریز نام دارد که از حدود تاکستان شروع و به مرزهای سیاسی با ترکیه می‌رسد. از محل شهر ماکو یک گسل با نام گسل زرینه‌رود از گسل تبریز منشعب شده و به سمت جنوب امتداد می‌یابد. هر دو این گسل‌ها علاوه بر جابجائی قائم دارای حرکت امتدادی نیز می‌باشند. به دلیل جنبش این گسل‌ها حرکات کوهزائی آلپی که موجد کوههای آذربایجان و سراسر ایران بوده‌اند نتوانسته‌اند بخش میانی آذربایجان را همانند زمین‌های حاشیه آن بالا ببرند که در نتیجه چاله ارومیه به‌وجود آمده است.
در منطقه آذربايجان شرقي، غربي و اردبيل گسلهای فعال زیادی وجود دارد که از آنجمله گسل شمال تبريز و گسل تسوج- بالادان -بزقوش شمالی با طول55 کیلومتر و جنوبی با طول کیلومتر60 را نام برد. براساس نتایج ایستگاه های دائمی مشخص شده است كه گسل شمال تبريز فعال‌ترين اين گسل‌هاست و نرخ لغزش به دست آمده در حدود هفت ميلي‌متر در سال است. شهر تبريز نيز از ديدگاه زمين‌شناسي در نزديكي گسل شمال تبريز با طول 100 كيلومتر قرار دارد. زلزله‌هاي تاريخي در اين منطقه با شدت شش تا هفت ريشتر روي داده .
گسل جنوب بزقوش، شاخه فرعی جدا شده از گسل تبریز است که در شکل گیری رشته کوه بزقوش نقش دارد. گسل ثانویه شالقون-یلیمسی دارای روند شمال شرقی- جنوب غربی بوده و رشته کوه بزقوش را به صورت عرضی قطع می‌کند.
تجزیه و تحلیل
بلوک آذربایجان دارای ساختار تکتونیکی و لرزه ای خاصی می‌باشد. مقایسه داده‌های ژئودتیک و پارینه لرزه‌شناسی و الگوی پراکندگی تغییر شکل‌های فعال در این منطقه همگی گویای وجود پتانسیل لرزه‌ای آذربایجان است. بر اساس نتایج حاصله از مشاهدات GPS در منطقه شمال‌غرب ایران و در دو طرف گسل مهم شمال تبریز و گسلهای خوی ماکو و نخجوان، لغزشی راستگرد مشاهده شده (Vernant et al., ۲۰۰۴)، (Masson et al., ۲۰۰۷) که میزان آن از ۱/۸ میلی‌متر در سال در بخش شرقی منطقه به ۴/۵ میلی‌متر در سال در بخش غربی آن افزایش می‌یابد. دلیل این افزایش نرخ راستگردی را می‌توان در نزدیک شدن به پلیت ترکیه و گسلهای راستگرد شمال آناتولی توضیح داد.
مطالعات سازمان نقشه برداری کشور بر اساس نتایج به‌دست آمده از آنالیز میدان سرعت و میدان استرین (کرنش) شبکه ژئودینامیک کشور در منطقه آذربایجان، حاکی از آن است که در انتهای جنوب شرق گسل شمال تبریز و منطقه کوههای بزقوش بین ایستگاه BRMN و TKCE یک کشش وجود دارد که باید ناشی از رخداد پدیده‌ای در داخل کوههای بزقوش باشد که این کشش با یک حرکت راستگرد توام شده‌است. نرخ راستگردی ۲/۳ میلی‌متر در سال و نرخ کشش ۱/۸میلی‌متر در سال است. با توجه به اینکه گسلهای موجود در این منطقه گسلهای شمال بزقوش و جنوب بزقوش است، این رخداد کششی و راستگردی را می‌توان ناشی از حرکت گسل شمال بزقوش، حرکت گسل جنوب بزقوش و یا حرکت توام این دو گسل نسبت به هم مربوط کرد.
بنا بر گزارش مر کز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مورخ ۲۸ دیماه و در ساعت ۸ :۶ زمین لرزه ای به بزرگی۴.۳ در مقیاس گشتاوری و در عمق ۱۱ کیلومتری سراب و ترک در استان آذربایجان شرقی را لرزاند.
گزارش کار گروه زلزله و آتشفشان سازمان نقشه برداری کشور
منطقه آذربایجان واقع در گوشه شمال‌غربی کشور ایران مشتمل بر دو استان آذربایجان شرقی و غربی بین طول‌های جغرافیائی ۴۴ درجه و ۲ دقیقه و ۴۸ درجه و ۲۱ دقیقه شرقی و عرض‌های جغرافیائی ۳۵ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۴۷ دقیقه شمالی قرار دارد. این منطقه از سمت شمال با کشورهای آذربایجان و ارمنستان؛ از مغرب با کشورهای ترکیه و عراق؛ از جنوب با استانهای کردستان و زنجان و از شرق با استان اردبیل همجوار می‌باشد. مساحت دو استان یاد شده معادل با ۸۲۹۴۴ کیلومتر مربع است.
سرزمین آذربایجان از لحاظ توپوگرافی به صورت یک فلات نسبتا مرتفع می‌باشد به‌گونه‌ای که ارتفاع پست‌ترین نقطه آن (چاله ارومیه) به حدود ۱۳۰۰ متر از سطح دریا می‌رسد. بخش میانی فلات آذربایجان توسط چاله ارومیه حالت فرو افتاده دارد که سبب تقسیم آذربایجان به دو بخش شرقی و غربی نامتقارن شده است.
فرو افتادگی این چاله ناشی از عملکرد گسلهای اطراف آن بوده است. روند کلی این گسل‌ها شمال‌غربی- جنوب‌شرقی است. گسل واقع در شرق چاله ارومیه گسل تبریز نام دارد که از حدود تاکستان شروع و به مرزهای سیاسی با ترکیه می‌رسد. از محل شهر ماکو یک گسل با نام گسل زرینه‌رود از گسل تبریز منشعب شده و به سمت جنوب امتداد می‌یابد. هر دو این گسل‌ها علاوه بر جابجائی قائم دارای حرکت امتدادی نیز می‌باشند. به دلیل جنبش این گسل‌ها حرکات کوهزائی آلپی که موجد کوههای آذربایجان و سراسر ایران بوده‌اند نتوانسته‌اند بخش میانی آذربایجان را همانند زمین‌های حاشیه آن بالا ببرند که در نتیجه چاله ارومیه به‌وجود آمده است.
در منطقه آذربايجان شرقي، غربي و اردبيل گسلهای فعال زیادی وجود دارد که از آنجمله گسل شمال تبريز و گسل تسوج- بالادان -بزقوش شمالی با طول55 کیلومتر و جنوبی با طول کیلومتر60 را نام برد. براساس نتایج ایستگاه های دائمی مشخص شده است كه گسل شمال تبريز فعال‌ترين اين گسل‌هاست و نرخ لغزش به دست آمده در حدود هفت ميلي‌متر در سال است. شهر تبريز نيز از ديدگاه زمين‌شناسي در نزديكي گسل شمال تبريز با طول 100 كيلومتر قرار دارد. زلزله‌هاي تاريخي در اين منطقه با شدت شش تا هفت ريشتر روي داده .
گسل جنوب بزقوش، شاخه فرعی جدا شده از گسل تبریز است که در شکل گیری رشته کوه بزقوش نقش دارد. گسل ثانویه شالقون-یلیمسی دارای روند شمال شرقی- جنوب غربی بوده و رشته کوه بزقوش را به صورت عرضی قطع می‌کند.
تجزیه و تحلیل
بلوک آذربایجان دارای ساختار تکتونیکی و لرزه ای خاصی می‌باشد. مقایسه داده‌های ژئودتیک و پارینه لرزه‌شناسی و الگوی پراکندگی تغییر شکل‌های فعال در این منطقه همگی گویای وجود پتانسیل لرزه‌ای آذربایجان است. بر اساس نتایج حاصله از مشاهدات GPS در منطقه شمال‌غرب ایران و در دو طرف گسل مهم شمال تبریز و گسلهای خوی ماکو و نخجوان، لغزشی راستگرد مشاهده شده (Vernant et al., ۲۰۰۴)، (Masson et al., ۲۰۰۷) که میزان آن از ۱/۸ میلی‌متر در سال در بخش شرقی منطقه به ۴/۵ میلی‌متر در سال در بخش غربی آن افزایش می‌یابد. دلیل این افزایش نرخ راستگردی را می‌توان در نزدیک شدن به پلیت ترکیه و گسلهای راستگرد شمال آناتولی توضیح داد.
مطالعات سازمان نقشه برداری کشور بر اساس نتایج به‌دست آمده از آنالیز میدان سرعت و میدان استرین (کرنش) شبکه ژئودینامیک کشور در منطقه آذربایجان، حاکی از آن است که در انتهای جنوب شرق گسل شمال تبریز و منطقه کوههای بزقوش بین ایستگاه BRMN و TKCE یک کشش وجود دارد که باید ناشی از رخداد پدیده‌ای در داخل کوههای بزقوش باشد که این کشش با یک حرکت راستگرد توام شده‌است. نرخ راستگردی ۲/۳ میلی‌متر در سال و نرخ کشش ۱/۸میلی‌متر در سال است. با توجه به اینکه گسلهای موجود در این منطقه گسلهای شمال بزقوش و جنوب بزقوش است، این رخداد کششی و راستگردی را می‌توان ناشی از حرکت گسل شمال بزقوش، حرکت گسل جنوب بزقوش و یا حرکت توام این دو گسل نسبت به هم مربوط کرد.
